Hoe we steeds anderen willen veranderen ( ongemerkt)
Gedachten die stiekem de ander moeten laten veranderen:
- Verhuld als zorg of advies
“Als hij nou gewoon wat meer zijn best deed, zou het zoveel beter gaan met hem.”
“Ze zou echt gelukkiger zijn als ze wat meer naar mij zou luisteren.”
“Ik zeg het alleen maar omdat ik het beste met haar voor heb.”
- Verhuld als frustratie
“Waarom begrijpt hij nog steeds niet wat ik bedoel?”
“Ze doet altijd zo afstandelijk. Waarom kan ze niet gewoon opener zijn?”
“Als hij nou eens een keer initiatief nam…”
- Verhuld als goedbedoelde hulp
“Ik weet gewoon wat goed voor haar is, ze ziet het zelf nog niet.”
“Hij heeft nog wat werk aan zichzelf te doen, ik help hem daar wel bij.”
“Ze heeft zoveel potentie, maar benut het gewoon niet.”
- Verhuld als moreel oordeel
“Zo kun je toch niet met mensen omgaan?”
“Hij moet eerst leren omgaan met zijn emoties, anders werkt dit niet.”
“Ze zou echt wat minder egoïstisch moeten zijn.”
Verhuld als teleurstelling of hoop
“Ik dacht echt dat hij anders zou worden met de tijd.”
“Misschien verandert ze wel als we eenmaal kinderen hebben.”
“Hij was vroeger wel anders. Misschien komt dat wel terug.”
Deze gedachten zijn allemaal gebaseerd op het uitgangspunt: de ander is niet oké zoals die nu is. Ze leiden tot (innerlijke of uiterlijke) strijd, omdat ze geen ruimte laten voor acceptatie van de werkelijkheid of van de ander zoals die is.
Gedrag wat leidt tot het willen veranderen van een ander:
- Corrigerend of sturend gedrag
Steeds ‘goede adviezen’ geven, ook als daar niet om gevraagd is
De ander onderbreken om zijn of haar verhaal ‘beter te maken’
Zinnen beginnen met “Je moet gewoon…” of “Wat jij zou moeten doen is…”
- Controlerend gedrag
Vragen stellen die stiekem sturend zijn, zoals: “Waarom doe je dat nou zo?”
De ander wijzen op fouten of onvolkomenheden in diens gedrag, taal of keuzes
Dingen overnemen “omdat het anders misgaat”
- Overtuigend gedrag
In discussie gaan om je eigen gelijk te halen of een ander tot inzicht te brengen
Online je mening geven over wat en hoe de ander ergens op gereageerd heeft.
Aangeven dat “iets echt niet kan!”.
Boeken, filmpjes of artikelen sturen die ‘toevallig’ passen bij wat jij vindt dat de ander moet leren
De ander uitdagen, prikkelen of testen in de hoop dat hij of zij tot verandering komt
- Emotioneel sturend gedrag
Zwijgen of afstand nemen als de ander iets doet wat je niet zint, in de hoop dat hij of zij zich ‘beseft’ wat er misging
Schuldgevoel oproepen door zinnen als: “Ik heb het allemaal alleen gedaan…”
Overmatig pleasen of jezelf wegcijferen in de hoop dat de ander jou daardoor meer gaat waarderen of veranderen
- Relatiegericht gedrag
Alles in het werk stellen om ‘de ander te helpen groeien’, zelfs als die daar niet om vraagt
Denken of zeggen: “Als ik hem of haar maar genoeg liefde geef, dan komt het wel goed”
Blijven in een relatie met de hoop of verwachting dat de ander ‘ooit’ zal veranderen
Al dit gedrag lijkt vaak op zorg, betrokkenheid of betrokken handelen, maar heeft als verborgen boodschap: jij moet anders zijn dan je nu bent. Het ondermijnt werkelijke acceptatie en voedt onbewuste strijd en geeft spanning.
Zodra je in toon of in woord een oordeel hebt over het gedrag van de ander ben je onbewust de ander aan het willen veranderen. Dit is in strijd met de wetmatigheid dat alleen jij jezelf kunt veranderen.
Het echt vrede hebben met wat er is, ook wat je niet bevalt, niet leuk vindt en niet accepteren kunt is helemaal niet aan de orde. Er is op dat moment geen mogelijkheid om vrede te ervaren in jezelf. Dit is vak de motivatie om er een schepje bovenop te doen.
Overgaan tot drang en dwang en zelfs tot geweld lijkt vaak een verandering bij de ander te bewerkstelligen, maar dat is slechts aan de buitenkant. Men doet wel anders, maar innerlijk is de motivatie om dat te doen niet verandert. Uit angst zal men mogelijk ander gedrag laten zien.
Enkele voorbeelden:
Voorbeeld 1 – Oordeel in de toon:
Een moeder zegt op scherpe toon tegen haar kind:
“Moet je nou echt altijd zo slordig zijn?”
Wat gebeurt hier:
De toon draagt een oordeel. Het kind voelt afkeuring en past zich misschien aan, maar uit angst of schaamte – niet uit intrinsieke motivatie.
Schijnverandering: Het kind ruimt op, maar leert vooral dat slordig zijn ‘fout’ is en dat liefde/erkenning afhangt van aangepast gedrag.
Voorbeeld 2 – Oordeel in woorden:
Een partner zegt tegen de ander:
“Je denkt ook altijd alleen maar aan jezelf, hè?”
Wat gebeurt hier:
De zin draagt een veroordeling in zich. De ander voelt zich aangevallen of veroordeeld, wat leidt tot verdediging of terugtrekking.
Schijnverandering: De partner probeert mogelijk zich ‘socialer’ te gedragen, maar doet dat uit angst voor conflict of verlies van verbinding – niet omdat hij of zij werkelijk anders wíl zijn.
Voorbeeld 3 – Dwang door dreiging:
Een leidinggevende zegt tegen een werknemer:
“Als je niet verandert, moeten we afscheid nemen.”
Wat gebeurt hier:
Er wordt druk uitgeoefend. De werknemer zal mogelijk zijn gedrag aanpassen om zijn baan te behouden, maar doet dat onder dwang.
Schijnverandering: Er lijkt gedragsverandering, maar er is geen innerlijke keuze of motivatie. Dit kan leiden tot stress, innerlijke weerstand of burn-out.
Voorbeeld 4 – Verborgen drang onder zorg:
Een vriendin zegt:
“Ik bedoel het alleen maar goed, maar je zou echt wat aan je houding moeten doen.”
Wat gebeurt hier:
De zin lijkt zorgzaam, maar bevat een oordeel over wie de ander zou moeten zijn.
Schijnverandering: De ander past zich misschien aan om de relatie goed te houden, maar voelt zich innerlijk niet gezien of geaccepteerd zoals hij of zij is.
Voorbeeld 5 – Geweld in subtiele vorm:
Een ouder negeert zijn kind als het zich ‘vervelend’ gedraagt:
Wat gebeurt hier:
Zonder woorden wordt gedrag afgewezen. De boodschap is: “Zoals jij nu bent, ben je niet oké.”
Schijnverandering: Het kind leert zichzelf te onderdrukken om liefde of aandacht te behouden, maar verliest contact met zichzelf.
Wat als er wel acceptatie is van de situatie?
Hoe het anders kan
Hier zijn de zelfde vijf situaties als hierboven, maar nu met een benadering van vrede, van acceptatie en zelfreflectie in plaats van oordeel, drang of (subtiel) geweld. In deze benadering blijft de ander vrij, en wordt de behoefte van de spreker wél serieus genomen — zonder de ander te willen veranderen.
Voorbeeld 1 – Van oordeel naar zelfexpressie (moeder en kind)
In plaats van:
“Moet je nou echt altijd zo slordig zijn?”
Zou kunnen zijn:
“Ik merk dat ik onrustig word als het zo rommelig is. Zou je samen met mij even kunnen kijken hoe we het fijner kunnen maken in huis?”
Wat gebeurt hier:
De moeder benoemt haar eigen gevoel en behoefte (rust, orde), zonder het kind te veroordelen. De relatie blijft open, en het kind leert verantwoordelijkheid zonder angst of schaamte.
De moeder zou ook kunnen reageren met: “mijn kind speelt en leert op zijn manier, de wereld is één grote speeltuin voor mijn kind”, “ik heb er vrede mee dat niet alles zo verloopt zoals ik het wens of wil”.
Voorbeeld 2 – Van beschuldiging naar kwetsbaarheid (partner)
In plaats van:
“Je denkt ook altijd alleen maar aan jezelf, hè?”
Zou kunnen zijn:
“Ik voel me soms een beetje alleen in onze relatie. Ik zou het fijn vinden als je me wat vaker vraagt hoe het met me is.”
Wat gebeurt hier:
De spreker deelt zijn behoefte aan verbinding, zonder de ander te beschuldigen. Dat creëert ruimte voor contact in plaats van strijd.
De spreker zou ook de situatie on vrede tegemoet kunne treden met de zin: ”ik accepteer dat mijn partner zo is en ik laat hem/haar zien wat voor mij belangrijk is in een relatie”. “ik ken zijn verleden, zijn familie en snap dat dit bij hem past”.
Voorbeeld 3 – Van dreiging naar duidelijkheid en keuze (leidinggevende)
In plaats van:
“Als je niet verandert, moeten we afscheid nemen.”
Zou kunnen zijn:
“Ik zie dat bepaalde afspraken niet nagekomen worden, en dat brengt spanningen met zich mee in het team. Ik wil graag met je onderzoeken wat jij nodig hebt om je rol goed te kunnen blijven doen.”
Wat gebeurt hier:
De leidinggevende spreekt grenzen en behoeften uit, maar laat ruimte voor dialoog en keuze, in plaats van te sturen met angst.
De leidinggevende kan ook vanuit vrede reageren: ”Hoe goed ken ik mijn mensen eigenlijk? En wat dit personeelslid laat zien zorgt ervoor dat ik misschien duidelijker mag uitleggen wat er moet gebeuren”.
Voorbeeld 4 – Van verborgen oordeel naar eerlijke feedback (vriendin)
In plaats van:
“Ik bedoel het alleen maar goed, maar je zou echt wat aan je houding moeten doen.”
Zou kunnen zijn:
“Mag ik iets met je delen? Soms merk ik dat ik spanning voel als je je terugtrekt. Dat maakt me onzeker over hoe het tussen ons is.”
Wat gebeurt hier:
De spreker erkent de eigen spanning die het terugtrekken van de ander geeft. De oorzaak hiervan ligt bij de spreker en kan de ander zien zoals hij/zij is. De ander is de aanleiding voor het gevoel van angst en een moment voor e spreker om het thema bij zichzelf te gaan onderzoeken. De ander kan in vrede gelaten worden. Misschien zelfs op termijn gewaardeerd worden, omdat hierdoor zelfkennis is ontstaan bij de spreker.
Voorbeeld 5 – Van subtiel geweld naar erkenning van het kind
In plaats van:
Negeren van lastig gedrag
Zou kunnen zijn:
“Ik zie dat je heel druk bent. Heb je misschien iets nodig of voel je je onrustig? Zullen we even samen zitten?”
Wat gebeurt hier:
In plaats van afwijzing is er erkenning van de innerlijke staat van het kind. Het gedrag wordt niet als ‘lastig’ bestempeld, maar als signaal van een behoefte.